Haber yazma teknikleri

Haber yazma teknikleri

Haber yazma teknikleri özelde haberin ve kullanılan kitle iletişim aracının türüne göre değişmekle birlikte, genel olarak ortak bazı tekniklere sahiptir. Bunlar ters piramit, düz piramit, dikdörtgen ya da kare ve konuşma dili teknikleridir. Bu tekniklere son zamanlarda, bir teknik olarak anmak doğru olmasa da “serbest yazım şekli” eklenmiştir.  Şimdi isterseniz haber yazma tekniklerine örnekler vererek bir göz atalım.

Ters piramit tekniği

Haber yazma kuralları içinde en eskisi ve en çok kullanılanı ters piramit yöntemidir. Bu teknikte habere yönelik bilgilerin hedef kitlenin ilgisine göre, en önemliden daha az önemliye doğru bir sıralaması öngörülür.

Ters piramit yöntemi 1850 lerde gazetecilerin telgrafla haber geçmek için geliştirdikleri bir tekniktir. O yıllarda telgraf hatlarındaki kesilmeler ve sorunlar nedeniyle gazeteciler “haberin en önemli unsurlarının”  ilk defada geçmek istemelerinden dolayı bu yöntemi kullanmaya başlamışlar ve  bu yöntem gazetecilikte temel haber yazım tekniklerinin en önemlisi olarak yerini korumuştur.

Ters piramit tekniğine göre okurun ilgisi de göz önünde bulundurularak muhabir veya editörün vereceği karar çerçevesinde habere ilişkin en önemli  ve en can alıcı unsurlar ön plana çıkarılır. İkinci ve üçüncü derecedeki önemli unsurlar ise birbirini izleyen bir sırada yer alır. Bu teknikte haberin özeti girişte verilmektedir.

Ters piramit yönteminde haberi oluşturan cümlelerin 20-28 sözcükten oluşması önerilir.Bu teknikte haber 2 kısımdan oluşur:

    1) Giriş paragrafı: Burada olayın ne olduğu ve sonucu özetlenmiş olarak verilir. 5 n 1 k yı oluşturan ne, ne zaman, nerede, ve kim sorularının yanıtları genellikle giriş paragrafında yer alır.

  2) Haberin Gövdesi:   Burada genellikle olayın neden ve niçin olduğu kronolojik bir sırada açıklanır. Haberin detayları giderek daha az önemliye doğru sıralandığı için bu teknikte yazılmış haberlerin son paragraflarının  atılması haberin yapısında ve anlamında önemli eksiklikler doğurmaz.  Okumayı kolaylaştırıp tekrarı önleyen, merakı tatmin eden, sayfa düzenini, haberi kesme ve genişletmeyi kolaylaştıran ve haber yazımını hızlandıran bu teknik, bütün haber türleri ve iletişim araçları için uygundur.

Ters piramit tekniğinin anatomisi

Basit bir trafik kazası haberi ters piramit tekniğinde şöyle gösterilebilir:

Giriş:

Bolu’da (nerede) meydana gelen trafik kazasında(ne) 3 kişi öldü, 1 kişi de yaralandı.

Gövde:

Edinilen bilgiye göre Bolu – Mudurnu karayolunda (nerede),  Hayati Arslan (kim) yönetimindeki kamyon Özgür Orukoğlu(kim) yönetimindeki otomobille çarpıştı.  Kazada otomobil sürücüsü Özgür Orukoğlu ve otomobilde bulunan Çağrı Aran ve Seda Pilavcı olay yerinde öldü. Defne Orukoğlu ise yaralandı. Yaralı İzzet Baysal Devlet Hastanesi’ne kaldırıldı. 

Düz piramit tekniği

Ters piramit kuralının tam tersi şeklindeki bir yazım biçimi olan normal piramit tekniğidir. İlk başta detaylar verilir ve sona doğru esasa ulaşmayı hedef alır. Ters piramit tekniğinin esası girişte haberin sonucunu vermek iken, düz piramitte sonuca ulaşma haberin sonunda mümkündür. Bu yazım tekniğinde haber genellikle bir öykü tarzında başlar ve daha az önemli olan unsurlar haberin başında verilerek, olayın ayrıntısı haberin sonunda okuyucuya sunulur. Düz piramit tekniği öykülü bir giriş sunabilmesinden dolayı giriş cümlelerinde yoruma da yer verilmektedir. Bu teknik gazete haberciliğinde uygun olmamakla birlikte dergi haberciliğinde en çok kullanılan tekniktir. Bundan dolayı bu haber türüne renkli haber türü de denir. İlgi çeken konular, mizah, yenilik, ve benzerleri bu teknikle daha da iyi bir haber haline getirilir.

Düz piramit tekniğinin anatomisi

Bir araştırmanın bulgularından birini ön plana çıkartılarak diğer sonuçların daha sonra verilmesi şeklinde de düz piramit tekniği örneklenebilir:

Örnek:

Kadınlar sanıldığı kadar sadık değilmiş

Spot:

Dünya genelinde yapılan bir araştırma, kadınların erkeklere oranla eşlerini çok daha fazla aldattıklarını ortaya koydu.

Üstelik kadınlar sevgililerini sık sık hemcinsleriyle de aldatıyor.

Giriş

Ünlü erkek dergisi FHM, dünya genelinde cinsellik ve aldatma üzerine geniş kapsamlı bir araştırma yaptı. Çeşitli ülkelerden 75 bin kişinin katıldığı anketten ilginç sonuçlar çıktı. Araştırmaya göre kadınlar erkeklerden daha çapkın. Neredeyse ankete katılan her iki kadından biri (yüzde 45) sevgilisini veya eşini en az bir kere aldattığını itiraf ederken erkeklerin sadece yüzde 35’i eşlerini ve sevgililerini aldatmış.

Gövde

Araştırma bulgularına değiniliyor

Dörtgen ya da kare tekniği

Haber yazmada ters piramit tekniğinin uygun bulunmadığı durumlarda genellikle tercih edilen teknik dörtgen tekniğidir. Haber yapılacak bilgilerin eşdeğer bulunması durumunda dörtgen tekniğine başvurulur. Dörtgen tekniğinde haber üst üste dörtgen bloklar halinde düşünülebilir. Az ve özü veren haber girişinden sonra haberin ayrıntıları, önemi azalan bir sıra halinde eş değer paragraflar içinde haber gövdesinde yer alır. Konu, açıklayıcı nitelik taşıyan eşdeğer paragraflar halinde anlatılır. Kimi zaman da haber gövdesinde olayın geçmişine ilişkin bilgi ve fikirler verilir.

Daha çok yorumlayıcı haberler için geliştirilen dörtgen tekniği daha çok haberi yazacak muhabir tarafından, haberi anlamlı bir çerçeveye oturtmak için kullanılır. Yazılan haberde paragrafların her biri eşdeğer olduğundan okuyucu,haberin hepsini okumadan tamamını anlayamaz.

Dörtgen tekniğinin anatomisi

Bir olayın kronolojik anlatımı çerçevesinde dörtgen tekniği aşağıdaki gibi örneklenebilir:

Çift bıçakla ağabeyine saldırdı

Adana’da Ercan Yalçın adlı bir aylık evli genç, eşini kayınpederinin evine götürmek için annesi Firdevs’ten ağabeyinin arabasının anahtarlarını istedi. Annesinin “Ağabeyin kızar, veremem” sözüne sinirlenen Yalçın, 3 katlı evin kendi oturduğu zemin kat da dahil bütün pencerelerinin camını kırdı.  Öfkesini alamayan Yalçın, evin çatısına da çıkıp  elektrik direğinin kablolarını penseyle kopardı.  Öfkeli genç, kendisine engel olmak isteyen ağabeyi Esat Yalçın’a çift bıçakla saldırdı.  Esat Yalçın kendini korumak için kardeşine taş atmaya başladı. Sokaklarda süren kavgaya polis müdahale etti. Kovalamaca Ercan Yalçın’ın yakalanıp göz altına alınmasıyla son buldu.