Haberde sözcük seçimi nasıl olmalıdır

Haberde sözcük seçimi nasıl olmalıdır

Haber kaleme alırken sözcük seçiminde ve kullanımında dikkat edilmesi gereken belli başlı kurallar vardır. Bu kuralları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Haber metinlerinde cümleler uzatılmamalı, gereksiz sözcükler kullanılmamalı, süslü ve ağdalı anlatımlardan uzak durulmalıdır.
• Haber, edebiyat değildir ve hedef kitlesi herkestir. Bu yüzden toplumun her kesimindeki insanların anlayabileceği şekilde sade cümleler kullanılmalıdır.
• Haber yazarken söylemi zor sözcüklerden kaçınılmalıdır. Sıcak, sevecen, kolay yazılan ve söylenen, yaygın halk dilindeki sözcükler tercih edilmelidir.
• Kısa ve bilinen kelimelerin kullanılmasına özen gösterilmelidir. Anlamı bilinmeyen ya da anlamı okuyucular ya da izleyiciler tarafından bilinmediği düşünülen sözcüklerin karşılıkları sözlükten bakılarak haber metnine eklenmelidir. Anlamı bilinmeyen sözcükler kesinlikle kullanılmamalıdır.
• Yazımı konusunda tereddüt edilen sözcükler için imla kılavuzuna bakılmalıdır
• Yabancı kelimeler açıklanmalı, haberi okuyanlar veya dinleyenler sözlüğe bakmak zorunda kalmamalıdır.
• Haberde “bunlar, şunlar” gibi ifadelere yer verilmemelidir. Haber içeriğinde anlamı bilinmeyen sözcüklerden ve “bunlar, şunlar” gibi işaret zamirlerinden kaçınmak gereklidir. Bu tür işaret zamirleri yerine kim olduklarını açık bir şekilde yazmak orunludur.
• Ayrıca, “bu arada, bilindiği gibi, öte yandan…” gibi sözcüklerden de kaçınılmalıdır. Satırbaşı yapmak bu sözcüklerin yerini tutmaktadır.
• “bir süre” deyimi haberde belirsizlik oluşturur. “Bir süre” yerine haberde daha anlaşılır ve tanımlanmış bir süre belirtilmesi gerekir.
• Hayvanlar ve eşyalar için çoğul kullanılmaz. “Köpekler saldırıyorlar” yerine “köpekler saldırıyor” denilmelidir.
• Hayvanlar ölmez “telef” olur. Selde 4 bin koyun telef oldu şeklinde yazılır.
• Araç yerine aracın cinsi (otomobil,  minibüs, kamyon, motosiklet, tren, gemi…) belirtilir.
• Yargı kararı kesinleşmemiş kişiler için “suçlu” denilmemesi gerekir. Bu kişiler için “zanlı” ifadesi kullanılmalıdır.
• Bomba, mermi, silah gibi cisimler yakalanmaz, ele geçirildi. “Yapılan aramada iki el bombası, sekiz adet uzun namlulu silah ele geçirildi.” Şeklinde yazılır.
• Sanık ya da zanlılar “ele geçirilir” ya da “yakalanır”.
• Tutuklama kararını yargıç (mahkeme) verir.  Polis ya da jandarma gözaltına alır, savcılık soruşturma yapar. Savcılık mahkemeye tutuklanma veya serbest bırakılma önerisinde bulunur.
• Bir demeci veya konuşmayı haber haline getirirken konunun özü yazılmaya çalışılmalı, tırnak içinde verilecek sözler birkaç cümleyi geçmemelidir.
• Aynı sözcük bir cümlede bir kez kullanılmalıdır.
• Aktarma yüklemlerini geniş yelpazede ve çeşitlilikte kullanmakta yarar vardır. Birkaç yüklemle sınırlı kalmak okuru veya izleyiciyi sıkar.
• Haberin aktarımında olumlu olunmalı, olumsuz kelime ve anlatımlardan kaçınılmalıdır.